Tüm dünyada 2022’nin oldukça çalkantılı bir yıl olarak hatırlanacağı kesin. Pandeminin tepe taklak ettiği dünya, 2022’de düzlüğe çıkmayı beklerken karşısında çok daha komplike bir sorun buldu. Bahsettiğimiz sorun, aynı zamanda “yılın olayı” olarak da niteleyeceğimiz Rusya-Ukrayna Savaşı… Tüm dünyada dengeleri değiştiren, küresel güçleri yeni bir dünya savaşının eşiğine sürükleyen ve hala devam eden savaş, başta ekonomik olmak üzere pek çok farklı alanda sarsıcı bir etki yarattı. Yıl geride kalırken, senenin olayına, Rusya-Ukrayna Savaşı’na farklı noktalarından göz atmakta fayda var…
ARKA PLAN
Aslında savaşın başlangıç tarihini Şubat 2014’e götürmek mümkün. Lakin son gelişmeleri anlamak için biraz daha geriye gitmek gerek. Ukrayna’da Viktor Yanukoviç hükümeti, Kasım 2013’te Ukrayna-AB Ortaklık Anlaşması’nı reddederek Rusya ve Avrasya Ekonomik Birliği ile yakınlaşmayı tercih edince halk ayaklandı. Kiev’de 21 Kasım 2013’te Yevromaydan protestoları başladı.
Hükümet karşıtı eylemler 18-23 Şubat 2014 tarihleri arasında doruğa çıktı ve 23 Şubat’ta hükümetin devrildi. Onur Devrimi olarak anılacak olaylarda 18’i polis olmak üzere 130 kişi yaşamını yitirdi. Yanukoviç, Rusya’ya sığınırken geçici hükümet AB ile ortaklık anlaşmasını imzaladı.
Ancak ülkede Yanukoviç destekçileri de karşı harekete geçti. Bu ikilik Rusya’nın hamlesiyle süreci savaşa çevirecekti. 20 Şubat’ta Rusya, Kırım’ı ilhak etme kararı alırken Rus güçleri 27 Şubat’ta Kırım Yarımadası’nın kontrolünü ele geçirdi.
İlhakın ardından AB yanlısı hareketin karşıtları protestolara başladı. Ülkenin doğusundaki Donbas Havzası’nda yaşanan protestolar, Ukrayna ile Rusya destekli ayrılıkçılar arasında geçen Donbas Savaşı’na dönüşürken 27 Nisan 2014’te Luhansk Halk Cumhuriyeti (LHC); 7 Mayıs 2014’te ise Donetsk Halk Cumhuriyeti (DHC) kuruldu. 5 Eylül 2014’te Rusya, LHC, DHC ve Ukrayna arasında Minsk Protokolü adı verilen ateşkes anlaşması imzalansa da ufak çaplı çatışmalar hiç sona ermedi.
İŞGAL NASIL BAŞLADI?
Stabil bir biçimde devam eden süreç ise 2021 sonbaharında tepetaklak oldu. Ukrayna, açıkça NATO’ya girmek istediğini söylerken ve bu yönde başvuruda bulunurken Rusya, Ukrayna sınırında yığınak yapmaya, Belarus’la tatbikatlar gerçekleştirmeye başladı.
Tarihler 21 Şubat 2022’yi gösterdiğinde Rusya hükümeti, Rusya topraklarına geçmeye çalışan 5 Ukrayna askerini öldürdüğünü iddia etti. Ukrayna iddiaları reddederken aynı gün Rusya, LHC ve DHC’yi bağımsız devletler olarak tanıdığını açıkladı ve Rus birliklerinin bölgeye girmesini emretti.
Putin 24 Şubat’ta yayınlanan ve tüm dünyayı ekrana kitleyen açıklamasında Ukrayna’nın NATO’ya katılmasının Rusya’nın ulusal güvenliğini tehlikeye atacağını söylüyordu. Rusya’nın “özel askeri operasyon” ifadesini kullandığı kaotik işgal süreci bu açıklamayla başlayacaktı.
NELER YAŞANDI?
Başta ABD, AB ve Birleşik Krallık olmak üzere neredeyse tüm Batı Bloğu ülkeleri Rusya’yı kınarken ekonomik yaptırımlar hemen hayata geçirildi. Rusya, SWIFT sisteminden çıkarıldı, Rusların malvarlıkları ve hesapları donduruldu. Ancak bu izolasyon dahi savaşın yaklaşık 1 yıldır sürmesine engel olabilmiş değil.
Göçmen krizi, gıda krizi, enerji krizi ve tedarik krizi dünyanın pek çok noktasını etkiliyor. Özellikle enerji krizinin boyutları kış aylarında net bir şekilde görülecek. Türkiye’nin Cumhurbaşkanı Erdoğan liderliğindeki arabuluculuk çalışmaları sonucunda taraflar mart ayında Antalya’da masaya oturdu, tahıl koridoru ile gıda krizine çözüm arandı.
Rusların pek çok alandan men edildiği bir kültürel ambargo süreci de özellikle savaşın ilk günlerinde yaşanırken Rusya’ya bazı ülkeler de taraf belli etme konusunda baskılandı. Özellikle Çin, İran, İsrail ve Hindistan gözlerin çevrildiği ülkelerin başında gelmekteydi.
Bu süreçte Rusya, Kiev’e giremedi, ülkenin batısına hakim olamadı ve Zelenski hükümetini düşüremedi ancak ülkenin doğusunu ele geçirerek Azak Denizi’ni çevrelemeyi başardı. Rusya ayrıca 30 Eylül’de Luhansk, Donetsk, Zaporjiya ve Herson’u ilhak etti.
Dünya, hem Zaporjiya Nükleer Santrali civarındaki çatışmalar hem de Putin’in zaman zaman yaptığı nükleer açıklamarıyla ciddi bir nükleer savaş endişesi yaşadı. Sonuç olarak 300 günü aşkın süreçte yüz binlerce insan evinden, yerinden oldu, iki taraftan binlerce asker, yüzlerce sivil yaşamını yitirdi… Rusya bir izolasyona doğru giderken Ukrayna’nın dört bir yanında milyarlarca dolarlık hasar meydana geldi. 2022’ye tamamen damga vuran savaş ise 2023’ün ilk aylarında da devam edecek gibi duruyor.
Kaynak: Haberglobal.com.tr, Reuters, BBC, The New York Times
Kaynak: Web Özel
