İsrail’de halk tartışmalı yargı düzenlemesi nedeniyle 9 haftadır sokakta. Hükümetin İsrail meclisi Knesset’ten geçirmek istediği yargı düzenlemesi tartışmalı refomlar içeriyor. Yüksek Mahkeme’nin yetkilerini sınırlandıran, hakimlerin seçimi konusunda yargının etkisini azaltan, yargının gücünü yasama ve yürütmenin lehine sınırlandırmayı amaçlayan yasa tasarısı nedeniyle Başbakan Netanyahu öncülüğündeki aşırı sağcı koalisyon hükümetine yönelik tepkiler giderek büyüyor. Protestolar giderek krize doğru dönüşüyor. Tepkiler, muhalefetin yanı sıra ordudan da geliyor.
İsrail muhalefetinin önde gelen iki ismi, eski Başbakan ve Yeş Atid (Gelecek Var) Partisi lideri Yair Lapid ile Mavi-Beyaz İttifakı lideri Benny Gantz, dün yaptıkları ortak yazılı açıklamayla Başbakan’a uyarıda bulundu. Açıklamada, “İsrail ulusal bir acil durumun eşiğinde ama Netanyahu durmayı reddediyor” ifadelerine yer verildi.
Bahse konu düzenlemeye idam cezasının yasallaştırılması da dahil. Bu duruma İsrail halkından, insan hakları örgütlerinden ve uluslararası toplumdan tepkiler yağıyor. Knesset’in geçtiğimiz günlerde ön onay verdiği yasa tasarısı, İsrail vatandaşlarına yönelik ölümcül terör saldırılarına idam cezası verilmesinin önünü açmayı hedefliyor. Söz konusu idam cezası tasarında tepkilerin artmasına neden olan bir detay mevcut. Yasa tasarısının tepkileri ateşlemesinin nedeni, bu cezanın İsraillileri öldüren Filistinlilere yönelik uygulanacak olması, yani ceza Filistinlileri öldüren İsraillilere uygulanmayacak. Analistler, koalisyon hükümetinin idam cezasını bu şekilde uygulanacak şekilde ayarlayabileceği kanaatinde.
Olayın gündeme gelmesinin nedeni ise, uzun süre barışçıl şekilde ilerleyen gösterilere önceki hafta şiddetin dahil olması. Gösteriler sırasında yaşanan bir Filistin-İsrail çatışmasında iki İsrailli asker Filistinliler tarafından öldürüldü. Olayın ardından işgal altındaki Batı Şeria’da bulunan Hawara kabası 26 Şubat’ta Yahudi yerleşimcilerin saldırısına uğradı. Birçok İsrailli, Hawara saldırısını katliam olarak nitelendirmekte.
HANGİ ÜLKELERDE İDAM UYGULANIYOR?
World Population Review’un 2023 verilerine göre, dünyada halihazırda 32 ülkede idam cezası uygulanıyor. Uluslararası Af Örgütü’nün 2021 verilerine göre ise, bahse konu yıl içinde 18 ülkede 579 idam gerçekleştirildi. 2021 itibarıyla en çok idam cezası uygulayan 10 ülke ise şu şekilde: Çin, İran, Mısır, Suudi Arabistan, Suriye, Somali, Irak, Yemen, ABD ve Güney Sudan.
Öte yandan, dünyada beş ülke ise sadece olağanüstü hallerde idam cezası veriyor. Bu ülkeler arasında Brezilya, Peru, Şili ve Burkina Faso’nun yanı sıra İsrail de yer alıyor. Rusya, Güney Kore, Cezayir, Myanmar da ölüm cezasını askıya alan ülkeler arasında yer alıyor.
Ceza Hukukçusu Mehmet Zengin, idam cezasının herhangi bir şekilde caydırıcılık sağlayıp toplumdaki suç oranlarını azaltacak bir kapasiteye sahip olmadığınıbunun istatistiklerle de ortaya konduğunu dile getiriyor.
Cezalandırma kültürüne etki eden en önemli faktörlerden birinin ‘kısas’ olduğunun altını çizen Zengin, bunun hala cezalandırma kültürüne etki etmeye devam ettiğini kaydediyor. Zengin sözlerine şöyle devam ediyor:
“Toplumun, devletin bunu böyle tercih etmesinin sebebi kısas kültürü olarak, kamu vicdanını ve mağdurun yakınlarını rahatlatma şeklinde açıklanabilir. Bir üyesini suç sonucu kaybetmiş bir aileye karşı devlet suçluyu öldürerek bir tepkisellik ortaya koymaktadır.”
TÜRKİYE’DE NE ZAMAN KALDIRILDI?
Türkiye’de en son 25 Ekim 1984’te Hıdır Aslan idam edildi ve 2004’te ölüm cezası tamamen kaldırıldı. Türkiye barış zamanında idam cezasının kaldırılmasını öngören Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 6. Protokol’ünü 2003’te imzaladı. 2004’te de 13. Protokol’ü imzaladı ve Mayıs 2004’de gerçekleştirilen Anayasa değişikliğiyle Anayasa’dan idam cezasını tamamen kaldırdı. Türkiye’de en çok idam cezası ise, 12 Eylül yönetimi döneminde infaz edildi.
Buna rağmen ölüm cezası Türkiye’de dönem dönem gündeme gelmekte. Özellikle 15 Temmuz hain darbe girişiminden sonra idam cezasının yeniden uygulanması meselesi bazı siyasetçiler tarafından dile getirilmişti. Ayrıca, toplumu derinden sarsan tecavüz ya da kadına ve çocuğa şiddet olaylarının ardından da ölüm cezası gündeme gelmekte.
Kaynaklar: The Guardian, Financial Times, The Times of Israel, AA, World Population Review, Uluslararası Af Örgütü, “Cumhuriyet Döneminde Kadın Mahkûmlara Verilen İdam Cezaları, Tekin İDEM”, Haberglobal.com.tr
Kaynak: Web Özel
