Irak’ta neler oluyor? Bir iç savaş tehlikesi var mı?

Türkiye’nin yanı başındaki Irak, büyük bir siyasi istikrarsızlığın arifesinde. ABD’nin Irak’ı işgali döneminde adeta bir ulusal kahramana dönüşen Şii lider Mukteda Es-Sadr politikayı bıraktığını açıkladıktan sonra başkent Bağdat karıştı.

Bu kararın ardından başkente gecenin çökmesiyle birlikte büyük çatışmalar başladı. ABD’lilerin işgalden sonra kurdukları ve yabancı elçiliklerin bulunduğu Yeşil Bölge de (Greenzone) büyük çatışmalara sahne oldu.

Es-Sadr politikayı kendi mensubu olduğu mezhep olan Şii parti liderlerinin ‘bozuk düzeni onaracak bir sistem geliştirememelerinden’ dolayı bıraktığını söylüyor. Es-Sadr istifa kararının ardından halkın büyük tepkisi üzerine tarafların silahlarını bırakana kadar açlık grevine gideceğini söyledi.

Şii lider Es-Sadr ülkedeki İran destekli diğer Şii gruplar ile siyaset sahnesinde çatışıyor. Saddam sonrası Irak’ta farklı gruplar sürekli bir mücadele halindeydi ancak son aylarda etnik siyasi tartışmaların da büyüdüğü görüldü. Bu Orta Doğu coğrafyasında büyük bir risk anlamına geliyor.

HÜKÜMET KURAMADI

Es-Sadr geçen ekim ayındaki genel seçimleri kazanmış ancak İran destekli Şiileri uzak tutmak istediği hükümet kurma çalışmaları başarısızlıkla sonuçlanmış, bunun üzerine parlamentodan çekilmiş ve yandaşları geçen aylarda parlamento binasını basmıştı.

Güvenlik kaynaklarının verdiği bilgilere göre dün Sadr’a ait ‘Barış Kuvvetleri’ ve Yeşil Bölge’yi koruyan Irak güvenlik güçleri çatıştı, İran destekli milislerin olaylara silahla dahil olup olmadığı bilinmiyor. 

Polis ve güvenlik görevlilerinin aktarımına göre çatışmalarda en az 17 kişi hayatını kaybetti. Irak ordusu ülkede süresiz sokağa çıkma yasağı ilan etti. Es-Sadr siyasetten çekildiğini açıklamadan önce parlamentonun lağvedilmesini istiyor ve erken seçim talebinde bulunuyordu. Pek çok Iraklı ülkedeki Şiiler arasındaki çatışmanın yeni bir iç savaşın kapılarını aralamasından korkuyor. 

O AŞI OLUNCA OLDULAR

Es-Sadr bugün siyaseti bırakmış olsa da hükümet ve bürokrasinin içinde hala çok etkili bir isim. Covid-19 salgınının en yoğun yaşandığı günlerde yüz binlerce Iraklı aşı olmaya mesafeli yaklaşırken, Es-Sadr’ın aşı olma görüntülerinin Twitter’da yayılmasından sonra aşı servisleri dolup taşmaya başlamıştı. Lider daha önce de birkaç kez politikayı bıraktığını duyurmuştu.

OPEC’teki ikinci büyük üretici olan Irak, DAEŞ’in yenilgiye uğratıldığı 2017 yılından bu yana petrol kaynaklarını nasıl paylaşacağına karar veremediği için üretimde sıkıntı yaşıyor.

Mukteda Es-Sadr’a biraz daha yakından bakarsak bugün Irak’ta yaşananları daha iyi anlayabiliriz. 2003’teki Amerikan işgalinden sonra yerel direnişe katkısı sebebiyle ABD tarafından ‘ölü ya da diri’ aranıyordu. Es-Sadr’ın babası Irak’ın önceki lideri Saddam Hüseyin’i kamuoyu önünde açıkça eleştirdiği için 1999 yılında suikaste kurban giden Büyük Ayetullah Muhammed Sadık Es-Sadr’dı. Babasının kuzeni Muhammed Beşir de 1980 yılında Saddam tarafından öldürülmüştü.

ABD merkezli Orta Doğu Enstitüsü’nden Randa Slim, “Aile mirası olmadan bugün burada olabileceğini düşünmüyorum” diyor. Irak’ın diğer politik elitlerinin aksine Es-Sadr, Amerikan işgalinden sonra ülkeden kaçmadı.

Saddam 2006’da idam edilirken kalabalığın Es-Sadr’ın ismini bağırdığı biliniyor. Es-Sadr’ın güçleri ABD işgali sırasında bu ülkenin askerleri ile savaşan ilk Şii güçlerdi. ABD’ye karşı iki isyan organize eden Es-Sadr’ın Mehdi Ordusu Pentagon tarafından ‘Irak güvenliğine karşı en büyük tehdit’ olarak kabul ediliyordu.

Editörün notu: Halbuki o tarihlerde Dick Cheney, Donald Rumsfeld ve Colin Powell’ın Irak’ı hangi gerekçelerle işgal ettiklerini tam olarak ortaya koyamamaları da farklı bir tehdit unsuruydu.

Irak’ta Saddam’ın ardından 2006-2008 arasında mezhep çatışmaları görülmüştü. 2008’de Şii Başbakan Nuri El-Maliki, Mehdi Ordusu’nun dağıtılması için emir vermiş, Sadr Mehdi Ordusu’nun bundan sonra kültürel amaçlar taşıyacağını söyleyerek yapının ismini Barış Kuvvetleri olarak değiştirmişti.

Sadr, 2016 yılında tekrar politikaya dönmüş, 2018 yılında komünistler ve laikler ile bir ittifak yaparak yeni bir siyasi pozisyon almıştı. Es-Sadr hem İran hem de ABD’nin ortak olarak tepkisini çekebilen ender isimlerden. Es-Sadr hareketi 2021 seçimlerinde 329 koltuklu parlamentonda 73 sandalye kazanmış ancak hükümet kurmayı başaramamıştı.

Kaynaklar:

– Iraq’s Sadr: from outlaw to top politician (Reuters)

– Deadly clashes rage in Baghdad in Shi’ite power struggle (Reuters)

-Haberglobal.com.tr

Geçen aylarda Irak’ta yaşanan parlamento baskını hakkında daha detaylı bilgi almak için👇

Kaynak: Web Özel