Brittney Griner evine dönebilecek mi? ‘Ölüm Tüccarı’ ile takas ihtimali…
Uyuşturucu bulundurduğu gerekçesiyle şubat ayıdan beri Rusya’da tutukluluğu devam eden ABD’li yıldız basketbolcu Brittney Griner’ın davası karara bağlandı. Rus yargıç WNBA’in en önemli yüzlerinden biri olan Griner’ı 9 yıl hapis cezasına çarptırdı. ABD cephesi, Griner’ın savunma ekibi ve destekçileri 31 yaşındaki basketbolcunun Ukrayna’daki savaş ile doruğa çıkan jeopolitik hesaplaşmada bir unsur olarak kullanıldığını öne sürüyor.
Aynı zamanda 1 milyon ruble ödemeye (yaklaşık 16 bin dolar) mahkum edilen Griner’ın kaderini Rusya ve ABD arasındaki diplomatik müzakerelerin belirleyeceği düşünülüyor. ABD Başkanı Joe Biden kararı “Kabul edilemez” olarak niteledi ve Rusya’nın Griner’i haksız yere hapis tuttuğunu ileri sürerken onu ABD’ye getirmek için tüm yolları takip edeceği sözünü verdi.
“Tüm yollar” ile kastedilen durumun ise çok yüksek ihtimalle bir mahkum takası olacağı ifade ediliyor. Uzun süredir bu ihtimal tartışılırken Moskova’daki yetkili makamlar dava karara bağlanmadan bir değişimin mümkün olamayacağını vurguluyordu. ABD cephesi ise Rusya’nın Griner’ı pazarlık kozu olarak kullandığını ifade etmekteydi.
Savunma ekibi, Griner’ın WNBA sezon öncesi döneminde bir Rus takımıyla hazırlık maçı yapmak için geldiği Rusya’ya, yanlışlıkla esrar yağı getirdiğini ve müvekkillerinin Rus yasalarını çiğnemeye niyeti olmadığını söyleyerek yargıcı hoşgörülü olmaya ikna etmeye çalıştı.
Griner, IK-3 Islâh Kolonisi’ne gönderildi. Islâh kolonileri, SSCB dönemindeki “Gulag” adı verilen çalışma kamplarının devamı olarak nitelendiriliyor. Mahkumların günde 16 saate kadar çalıştırılabildiği bu kolonilerde Rus muhalefet lideri Aleksei Navalny ve Putin karşıtı Rus punk grubu Pussy Riot’ın üyeleri de mahkum edilmişti.
‘ÖLÜM TACİRİ’ İLE TAKAS…
Peki Rusya’nın Griner karşılığında ABD’den istediği mahkum kim? O isim Viktor Bout. 2008’de ABD Uyuşturucu ile Mücadele Dairesi (DEA), INTERPOL ve Tayland polisi tarafından ortak düzenlenen operasyonla yakalanan Bout, 2010’da Rusya’nın büyük tepkisine karşın ABD’ye iade edildi ve 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Ölüm Taciri (Merchant of Death) lakabıyla anılan Bout, 2005’te vizyona giren Savaş Tanrısı filminde Nicolas Cage’in canlandırdığı silah kaçakçısı baş karakter Yuri Orlov’a ilham olmuştu. Öte yandan söz konusu takasın çok kolay gerçekleşmeyeceği de söyleniyor.
Rusya, ABD’ye bu noktada daha büyük bir bedel ödetmek isteyebilir. Ancak beklendiği üzere takas gerçekleşse bile bunun Biden iktidarını zedeleyeceğini düşünenler de var. Aynı zamanda takas iddiaları içinde ismi geçen bir isim daha var. O isim ise 2020’den beri Rusya’da tutuklu olan eski ABD askeri Paul Whelan. ABD, casusluk suçlamasıyla mahkum edilen Whelan’ın haksız yere hüküm giydiğini savunuyor.
Henüz Rusya, ABD’nin talebini olumlu karşılayacağı yönünde bir sinyal vermiş değil. ABD’nin iki mahkum istemesinin nedeni ise sadece diplomasi ile açıklanabilecek bir durum. İnsani açıdan değerlendirmesi zor bir durum olsa da uzmanlar ABD diplomasisinin tavrını kaba tabirle “ABD, yakalamak için yıllarca uğraştığı, dünyanın en çok aranan silah kaçakçılarından biri karşılığında, çantasında biraz uyuşturucu yakalatmış bir basketbolcu almakla yetinmek istemiyor” şeklinde yorumluyor.
GEÇMİŞTEKİ TAKASLAR…
Tüm dünya “Soğuk Savaş geri mi dönüyor?” diye sorarken ortaya çıkan bu süreç akıllara geçmişte yaşanan mahkum takaslarını da getirmekte. Bunların en dramatik olanı 2015’te vizyona giren ve Steven Spielberg’ün yönettiği Casuslar Köprüsü filmine konu olan takas.
1962’de Doğu Almanya ile Batı Berlin’i ayıran köprüde ABD’li pilot Francis Gary Powers ve Sovyet casusu Rudolf Ivanoviç Abel, Soğuk Savaş’ın iki süper gücü tarafından takas edilmişti.
1985’te ABD yetkililerin “en büyük mahkum takası” olarak nitelediği takasta casusluk suçlamasıyla ABD’de hapis tutulan dört Doğu Avrupalı mahkum karşılığında Doğu Almanya ve Polonya’da tutuklu bulunan 25 kişi alınmıştı.
1986’da ABD’li gazeteci Nicholas Daniloff karşılığında SSCB, casuslukla suçlanan fizikçi Gennadi Zakharov’u almıştı.
2010’da ABD, hapse attığı 10 Rus casusu karşılığında Rusya’da tutuklu dört ajanını ülkeye getirmişti.
2022’de ise Rusya-Ukrayna savaşından hemen önce ABD’li eski asker Trevor R. Reed ile ABD’de tutuklu bulunan bir Rus pilot takas edilmişti.
*The New York Times (Brittney Griner Is Sentenced to 9 Years in a Russian Penal Colony, Griner’s conviction leaves President Biden with painful choices, Here are some prisoner swaps that freed Americans)
Kaynak: Web Özel
